Μαθήματα

Ειδικά θέματα Προβλέψεων: Καινοτόμες οικονομίες και κοινωνίες

Τι ερμηνεύει τις καινοτομίες, γιατί υπήρξε περισσότερη καινοτομία και συσσώρευση κεφαλαίου σε μια κοινωνία ή περίοδο από ότι σε μία άλλη, ακμάζουσες και παρακμάζουσες οικονομίες, η λογική της δράσης των οργανωμένων ομάδων ειδικών ιδιωτικών συμφερόντων, οι επιπτώσεις από την δράση των οργανωμένων ιδιωτικών ομάδων, επιβραδυντές στην υιοθέτηση καινοτομιών και νέων  τεχνολογιών σε μια οικονομία, ανεπτυγμένες δημοκρατίες μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο, ενοποίηση επικρατειών και εξωτερικό εμπόριο, ανισότητα-διακρίσεις και ανάπτυξη, στασιμοπληθωρισμός-ανεργία, επιχειρηματικοί κύκλοι και ανάπτυξη.

ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

 ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΩΝ

Οι μέχρι σήμερα οικονομικές θεωρίες δεν μας λένε σε πια κίνητρα οφείλονται η αποταμίευση και η επένδυση, τι ερμηνεύει τις καινοτομίες ή γιατί υπήρξε περισσότερη καινοτομία και συσσώρευση κεφαλαίου σε μια κοινωνία ή περίοδο από ότι σε μία άλλη. Δεν εντοπίζουν τις θεμελιώδεις αιτίες των πηγών οικονομικής ανάπτυξης. Αποδίδουν το νερό του ποταμού στους χείμαρρους και στις λίμνες από τις οποίες προέρχεται, αλλά δεν εξηγούν τη βροχή. Δεν εξηγούν την καθυστέρηση της αποδοχής των νέων τεχνολογιών. Δεν εξηγούν πως εμφανίζεται ταυτόχρονα ο πληθωρισμός και η ακούσια ανεργία. Ούτε εξηγούν την απόφραξη των καναλιών της οικονομικής προόδου-δηλαδή τους επιβραδυντές της οικονομικής ανάπτυξης. Δεν εξηγούν γιατί μερικές σύγχρονες κοινωνίες και οικονομίες είναι ανεπίδεκτες διακυβέρνησης.

Η μυστηριώδης παρακμή ή πτώση μεγάλων αυτοκρατοριών ή πολιτισμών και η εκπληκτική άνοδος σε πλούτο και ισχύ ή πολιτισμικά κατορθώματα λαών που έως τότε ήταν περιφερειακοί ή άσημοι, έχουν προβληματίσει πολλούς επιστήμονες. Ο οικονομολόγος Mancur Olson  στο βιβλίο του «Η  άνοδος και η παρακμή των εθνών» εξηγεί πλήρως το φαινόμενο αυτό. Η οικονομική θεωρία που προτείνει θα κυριαρχήσει  στους οικονομολόγους και τις κυβερνήσεις του 21^ου αιώνα.  

Οι επιβλητικές αυτοκρατορίες της Κίνας έφθιναν εξαιτίας εξεγέρσεων εκλεπτυσμένων λαών όπως οι Μογγόλοι.  Η αυτοκρατορία των Αζτέκων ήταν μια διαδοχή αυτοκρατοριών ή πολιτισμών καθένας από τους οποίους φαίνεται ότι είχε εκτοπιστεί από μια προηγούμενη άσημη φυλή. Οι αυτοκρατορίες των μεγάλων πόλεων-κρατών της Ελλάδος υποσκελίστηκαν τελικά από τους Ρωμαίους, που μέχρι τότε υπήρξε ένας ασήμαντος λαός. Η πτώση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας στη δύση και η ήττα της από διασκορπισμένες φυλές που, διαφορετικά θα ήταν ασήμαντες είναι ένα από τα πολλά αινιγματικά παραδείγματα. Τον 17^ο αιώνα στο κέντρο της οικονομικής μεγέθυνσης υπήρξαν οι Κάτω Χώρες αμέσως μετά που ξέφυγαν από την υποδούλωση τους από τους Ισπανούς, οι οποίες  ποτέ μέχρι τότε δεν υπήρξαν σημαντικές.  Στον 18ο αιώνα η Αγγλία ήταν εκείνη που  μας έδωσε την βιομηχανική επανάσταση και όχι η πολύ ισχυρότερη τότε Γαλλία. Τη  σκυτάλη της βιομηχανικής επανάστασης το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα την πήραν η Γερμανία και οι χώρες της Νότιας Αμερικής και όχι η Αγγλία που βρισκόταν στο απόγειο της.   Η Ιαπωνία και η Γερμανία με  ρημαγμένες τις οικονομίες τους από  το Β’ παγκόσμιο πόλεμο απόλαυσαν οικονομικά θαύματα και σήμερα ευημερούν ενώ η Αγγλία που ποτέ δεν κατακτήθηκε χάνει συνεχώς την ισχύ της. Η Γαλλία υπέστη  σε τέσσερις περιπτώσεις μερική ή ολική  κατοχή τα τελευταία 200 έτη και όμως κατόρθωσε μέχρι σήμερα να ευημερεί. Είναι αξιοπρόσεκτο πόσο πολύ αναπτυχτήκαν οι αρχικές χώρες της Κοινής Αγοράς του 1957. Οι ΗΠΑ σε ένα αιώνα μετά την υιοθέτηση του συντάγματος τους έγιναν η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο. Μετέπειτα όμως, άλλες χώρες την ξεπέρασαν.

Υπάρχουν επιβραδυντές που σε κάποιες χώρες, κάποιες χρονικές περιόδους εμποδίζουν  την οικονομική  ανάπτυξη, ενώ η διάλυση αυτών των επιβραδυντών ή η ανυπαρξία επιβραδυντών σε άλλες χώρες τις ωθούν γοργά στην οικονομική ανάπτυξη.

Οι επιβραδυντές είναι ομάδες ιδιωτικών ειδικών συμφερόντων όπως: οι κοινοπραξίες ομοειδών επιχειρήσεων (καρτέλ), τα λόμπι (ακόμα και οι ομάδες συμπαιγνίας χωρίς επίσημη αναγνώριση), οι επαγγελματικές ενώσεις , οι αγροτικές οργανώσεις, τα εργατικά σωμάτια κλπ., τα οποία αγωνίζονται για να πετύχουν ευνοϊκές αλλαγές,  προστατευτική νομοθεσία, και υψηλότερη τιμή ή μισθό για τα μέλη τους.

Η ανεξέλικτη δράση τέτοιων ομάδων-οργανώσεων σε βάρος του δημοσίου συμφέροντος  και της κοινωνίας μιας χώρας είναι οι κύριοι υπεύθυνοι της παρακμής των οικονομιών και των κοινωνιών διότι δημιουργούν τις παρακάτω επιπτώσεις:

Επίπτωση 1: Οι οργανώσεις ιδιωτικών συμφερόντων επιτυγχάνουν βέλτιστα εισοδηματικά οφέλη για τα μέλη τους μέσω προστατευτικής νομοθεσίας, σε βάρος άλλων πολυπληθών στρωμάτων της κοινωνίας τα οποία δεν μπορούν  να οργανωθούν λόγω του μεγέθους τους και της έλλειψης επιλεκτικών κινήτρων για οργάνωση.

 Επίπτωση 2: Σταθερές κοινωνίες με «αμετάβλητα σύνορα» τείνουν να συσσωρεύουν περισσότερη συμπαιγνία και οργανώσεις ιδιωτικών συμφερόντων με την πάροδο του χρόνου. Σε χώρες όπου καταστράφηκαν από πολέμους, οι άλλες αιτίες,  οι οργανώσεις ιδιωτικών συμφερόντων διαλύθηκαν και για αυτό αναπτύχτηκαν γοργά, π.χ Ιαπωνία, Γερμανία, Ταιβάν, Χονγκ Κονγκ κλπ.

Επίπτωση 3: Μέλη «μικρών» ομάδων έχουν δυσανάλογη οργανωτική ισχύ για συλλογική δράση. Αυτή η δυσαναλογία φθίνει αλλά δεν εξαφανίζεται με την πάροδο του χρόνου σε σταθερές κοινωνίες.

Επίπτωση 4: Συνολικά οι οργανώσεις ειδικών συμφερόντων και συμπαιγνίες κάνουν δύσκολη την διακυβέρνηση,  μειώνουν την αποδοτικότητα και το αθροιστικό εισόδημα στις κοινωνίες εντός των οποίων δρουν διότι ασχολούνται με την διανομή πλούτου στα μέλη τους και όχι με την παραγωγή του πλούτου, (αυτό επιτυγχάνεται κυρίως με παρασκηνιακές δράσεις για αλλαγή νομοθεσίας που αυξάνουν και προστατεύουν  τις τιμές και  φορολογούν τα εισοδήματα των μελών τους με μικρότερους φορολογικούς συντελεστές). Δηλαδή οι οργανώσεις αυτές μετατρέπονται σε διανεμητικές συσπειρώσεις που διανέμουν εύκολο πλούτο στα μέλη τους.

Επίπτωση 5: Εάν οι οργανώσεις είναι συσσωματικές (δηλαδή προάγουν την γενική οικονομία ώστε ένα μέρος από το συνολικό όφελος να κερδίσουν και τα μέλη τους –πράγμα το οποίο είναι σπάνιο) έχουν κάποιο κίνητρο να καθιστούν την κοινωνία εντός της οποίας λειτουργούν πιο ευημερούσα, και ένα κίνητρο να αναδιανέμουν εισόδημα στα μέλη τους με όσο το δυνατό λιγότερο υπερβάλλον οικονομικό βάρος, και να παύουν μια τέτοια αναδιανομή αν η ποσότητα που αναδιανέμεται δεν είναι σημαντική σε σχέση με το κοινωνικό κόστος της αναδιανομής.

Επίπτωση 6: Οι διανεμητικές συσπειρώσεις λαμβάνουν αποφάσεις πιο αργά σε σχέση με τα άτομα και τις επιχειρήσεις από τις οποίες αποτελούνται, τείνουν να έχουν υπερφορτωμένες ημερήσιες διατάξεις και υπερφορτωμένα τραπέζια διαπραγμάτευσης, και ρυθμίζουν πιο συχνά τις τιμές παρά τις ποσότητες. Π.χ. στα καρτέλ τιμών παίρνει  πολύ χρόνο (2-3 έτη) μέχρι να προσαρμόσουν τις τιμές σε νέα δεδομένα και πολλές φορές αντί για να τις μειώσουν τις κρατούν σταθερές ή και τις αυξάνουν.

Επίπτωση 7: Οι διανεμητικές συσπειρώσεις επιβραδύνουν την ικανότητα μιας κοινωνίας να υιοθετεί νέες τεχνολογίες και να ανακατανέμει πόρους ανταποκρινόμενη στις μεταβαλλόμενες συνθήκες, και με τον τρόπο αυτό μειώνουν το ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης. Έτσι δεν αξιοποιούνται οι νέες τεχνολογίες για την αύξηση της παραγωγικότητας της οικονομίας και οι πόροι παραμένουν επενδυμένοι σε παλιά ξεπερασμένη τεχνολογία, πράγμα το οποίο φθίνει την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας.

Επίπτωση 8: Εάν οι διανεμητικές συσπειρώσεις γίνουν αρκετά μεγάλες προσπαθούν να αποκλείσουν την είσοδο νέων μελών και επιζητούν να περιορίσουν την ποικιλομορφία εισοδημάτων και αξιών των μελών τους. Όταν υπάρχουν φραγμοί εισόδου στον ευνοϊκό τομέα, επιβραδύνουν τις απαιτούμενες ανακατανομές πόρων που χρειάζονται για ταχεία οικονομική μεγέθυνση.

Επίπτωση 9: Η συσσώρευση διανεμητικών συσπειρώσεων σε μια χώρα αυξάνει την πολυπλοκότητα των ρυθμίσεων, τον ρόλο της κυβέρνησης και την πολυπλοκότητα των αντιλήψεων, και αλλάζει την κατεύθυνση της κοινωνικής εξέλιξης.

Το κίνητρο για παραγωγή φθίνει ενώ το κίνητρο επιδίωξης μεγαλύτερου μεριδίου εισοδήματος  μέσω προστατευτικών νόμων αυξάνει. Αντί για να αναπτυχθεί ένας ανταγωνισμός για παραγωγή και ικανοποίηση των αναγκών  των πελατών, αναπτύσσεται ένας στρεβλός ανταγωνισμός για την νομοθετική προστασία και διανομή του εισοδήματος μέσα από προστατευτικές νομοθετικές ρυθμίσεις προς τα μέλη της ομάδας.

Οι φτωχοί και οι άνεργοι δεν έχουν επιλεκτικά κίνητρα για να τους δώσουν την δυνατότητα να οργανωθούν ώστε να αντιμετωπίσουν την εκμετάλλευση τους  από τα λόμπι των διανεμητικών συσπειρώσεων. Αντίθετα οι μεγάλες επιχειρήσεις ή εύποροι ιδιώτες μπορούν να οργανωθούν σε λόμπι με σχετική  ευκολία.

Η επιβράδυνση της υιοθέτησης νέων τεχνολογιών, η μη προσαρμογής της οικονομίας, η επικέντρωση στη διανομή της «πίτας» και όχι στην αύξηση της «πίτας», λόγω των παραπάνω επιπτώσεων από την δράση των ομάδων ιδιωτικών συμφερόντων,  οδηγούν στην ακαμψία της κοινωνίας, στην απουσία μεταρρυθμίσεων και στην έλλειψη ανταγωνιστικότητας, που έχουν ως αποτέλεσμα την σταδιακή παρακμή της οικονομίας και της κοινωνίας. Η ανεργία αυξάνεται, η κοινωνική ανισότητα διευρύνεται, η συνετή διακυβέρνηση εμποδίζεται. Ακόμα και αν επιτυγχάνεται κάποια πρόσκαιρη οικονομική ανάπτυξη, αυτή συνοδεύεται από υψηλή ανεργία (στασιμοπληθωρισμός π.χ. η ανάπτυξη των ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια με την ανεργία να αυξάνει).  Κάθε δε προσπάθεια για αλλαγή, μεταρρυθμίσεις και  προσαρμογή της κοινωνίας αποτυγχάνει εξ αιτίας της ισχυρής αντίστασης των ομάδων ιδιωτικών συμφερόντων έως ότου επέλθει το μοιραίο για την οικονομία και την κοινωνία.

Οι έξυπνες λύσεις για το πρόβλημα της παρακμής των κρατών,  θα προέλθουν από την ανάκληση των νομοθεσιών που ευνοεί τα ιδιωτικά ειδικά συμφέροντα και τα έχουν μετατρέψει  σε  διανεμητικές συσπειρώσεις εισοδημάτων προς τα  μέλη τους. Ταυτόχρονα απαιτείτε η  εφαρμογή  αυστηρών  νόμων κατά των  καρτέλ τιμών  και των συμπαιγνιών που χρησιμοποιούν την ισχύ τους για να πετύχουν τιμές ή μισθούς πάνω από τα ανταγωνιστικά επίπεδα της οικονομίας. Με τον τρόπο αυτό θα ανακοπεί η συσσωρευμένη ζημία που οι διανεμητικές συσπειρώσεις δημιουργούν στην κοινωνία και στην οικονομία. Οι λύσεις αυτές δεν απαιτούν πόρους  για να υλοποιηθούν, απλά χρειάζονται έξυπνες και αποφασιστικές  δημόσιες μακροχρόνιες πολιτικές , που θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τον στασιμοπληθωρισμό, την ανεργία, την μειωμένη ανάπτυξη και τις κοινωνικές ακαμψίες. Θα αποφέρουν από μόνες τους σημαντική  κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη σε όποια χώρα εφαρμοστούν.

Η πρόβλεψη και η αντιμετώπιση τέτοιων καταστάσεων είναι ζωτικής σημασίας για την μακροχρόνια επιβίωση των οικονομιών και των κοινωνιών.

Βασικά κεφάλαια:

1. Ακμάζουσες και παρακμάζουσες οικονομίες

2. Η λογική της δράσης των οργανωμένων ομάδων ειδικών ιδιωτικών συμφερόντων

3. Οι επιπτώσεις από την δράση των οργανωμένων ιδιωτικών ομάδων

4. Επιβραδυντές στην υιοθέτηση καινοτομιών και νέων  τεχνολογιών σε μια οικονομία

5. Ανεπτυγμένες δημοκρατίες μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο

6. Ενοποίηση επικρατειών και εξωτερικό εμπόριο

7. Ανισότητα, διακρίσεις και ανάπτυξη

8. Στασιμοπληθωρισμός, ανεργία, επιχειρηματικοί κύκλοι και ανάπτυξη

Βιβλιογραφία:    Mancur Olson, «The Rise and the Decline of Nations. Economic Growth, Stagflation and Social Rigidities. 1982,Yale University.

Σκοπός του μαθήματος είναι να παρουσιάσει τις προκλήσεις στην ανάπτυξη νέων προϊόντων και τη σύνδεση αυτών με τα προσφερόμενα εργαλεία σχεδιομελέτης με χρήση υπολογιστή.

Τα νέα προϊόντα αποτελούν την κυριότερη πρόκληση που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι εταιρείες σε ένα περιβάλλον που γίνεται όλο και περισσότερο ανταγωνιστικό. Η τάση είναι:

• να προσφέρονται περισσότερα και πιο πολύπλοκα προϊόντα, που ενοποιούν όλο και περισσότερες λειτουργίες, 
• να μειώνεται συνεχώς ο χρόνος ζωής τους 
• να αναπτύσσονται σε συντομότερο χρόνο
• να εισάγονται στην αγορά χωρίς σφάλματα. 

Όλες οι εταιρείες πρέπει να επανεξετάσουν την διαδικασία ανάπτυξης των νέων προϊόντων, ενοποιώντας αρχές μείωσης του χρόνου ανάπτυξης, μέσα από την χρήση συστημάτων διαχείρισης του κύκλου ζωής.

Στα συστήματα διαχείρισης του κύκλου ζωής βασικό ρόλο έχουν

• τα συστήματα CADπου εξελίσσονται συνεχώς, ενοποιώντας εφαρμογές μέσω ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ διαφορετικών εφαρμογών/ συστημάτων
• τα μοντέλα προϊόντος που χρησιμοποιούνται και αναπτύσσονται παράλληλα με τα μοντέλα CAD και παρέχουν περισσότερα δεδομένα από ένα σύστημα σχεδιομελέτης
• τα συστήματα ταχείας και εικονικής ανάπτυξης πρωτοτύπων που επιτρέπουν τη πρώιμη δοκιμή του πρωτοτύπου
• τα συστήματα συνεργασίας και επικοινωνίας της ομάδας ανάπτυξης του προϊόντος.

Το μάθημα παρουσιάζει:

• τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι εταιρείες στην ανάπτυξη των προϊόντων
• τις εξελίξεις στα συστήματα CAD και την εξέλιξή τους σε συστήματα PLM
• τις μεθοδολογίες ψηφιοποίησης προϊόντων, ταχείας και εικονικής πρωτοτυποποίησης
• τις μεθοδολογίες αξιολόγησης σχεδιασμού, όπως σχεδίαση για αποσυναρμολόγηση, κλπ

Το μάθημα δεν διαθέτει περιγραφή