Μαθήματα

Στόχος του μαθήματος είναι η κατανόηση της κατασκευής  και των τεχνολογικών ζητημάτων που συνδέονται με τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Η εκπαιδευτική διαδικασία οργανώνεται με τέτοιο τρόπο ώστε να γίνει αντιληπτό ότι η κατασκευή δεν είναι μια ανεξάρτητη και αποκομμένη πρακτική υλοποίησης του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού, αλλά αποτελεί μια αναπόσπαστη διάσταση της αρχιτεκτονικής σύνθεσης, παράλληλα εξελισσόμενη και προσαρμοζόμενη στη γενικότερη σχεδιαστική προσέγγιση.

Το μάθημα περιλαμβάνει ισόποσα διαλέξεις και εκπόνηση ομαδικής εργασίας από τους φοιτητές.

Η εργασία αφορά σε μια κατοικία συμβατικής κατασκευής που μελετήθηκε σε προηγούμενο έτος στο πλαίσιο μαθήματος Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού. Η ίδια κατοικία προσεγγίζεται δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στις κατασκευαστικές μεθόδους σε όλα τα στάδια της υλοποίησής της, στο φέροντα οργανισμό, στα δομικά στοιχεία πλήρωσης, στη χρήση υλικών και στρατηγικών του κατασκευαστικού προγραμματισμού, σε ενεργειακά ζητήματα που επηρεάζουν  το εξωτερικό κέλυφος, στις μονώσεις,  στο σχεδιασμό ειδικών αρχιτεκτονικών στοιχείων (χάραξη σκάλας, χάραξη στέγης), σε ενδεικτικές στρατηγικές θέρμανσης και κλιματισμού, καθώς και στον έλεγχο του κόστους κατασκευής και της τήρησης των σχετικών κανονισμών.

Η παρουσίαση της εργασίας περιλαμβάνει κατασκευαστικά σχέδια προδιαγραφών οριστικής αρχιτεκτονικής μελέτης και μελέτης εφαρμογής, καθώς και προπλάσματα εστιασμένα σε χαρακτηριστικά σημεία της κατοικίας όπου εντοπίζεται ιδιαίτερο κατασκευαστικό ενδιαφέρον. ​

Στόχος του μαθήματος είναι να διδάξει μια σύγχρονη μεθοδολογία οργάνωσης έργου που θα περιλαμβάνει όλα τα στάδια υλοποίησης μιας κατασκευής. Από την αρχική αρχιτεκτονική σύνθεση με το σύνολο των αισθητικών, λειτουργικών, περιβαλλοντικών και ενεργειακών απαιτήσεων μέχρι την εκπόνηση μελέτης εφαρμογής, κατασκευής με βάση τα επιλεγμένα υλικά και λειτουργίας του κτιρίου.  Μετά το τέλος του μαθήματος οι φοιτητές θα :

• γνωρίζουν την ορολογία και το σύνολο των ειδικών όρων επικοινωνίας γύρω από κατασκευαστικά θέματα,
• κατανοούν την δομή και πως αυτή μπορεί να κατασκευαστεί,
• γνωρίζουν ποικιλία υλικών, την χρήση, χρησιμότητα και λογική εφαρμογής τους,
• δημιουργούν κατασκευάσιμα μοντέλα πληροφορίας κτιρίων (Revit),
• αξιολογούν τα αποτελέσματα των σχεδιαστικών τους επιλογών.

Το μάθημα αποτελεί την πρώτη επαφή των φοιτητών με την πλήρη συνθετική διαδικασία στο δημόσιο χώρο: στα πλαίσια μίας σύνθετης λειτουργικής ενότητας και σε συγκεκριμένη τοποθεσία εντός της πόλης οι φοιτητές καλούνται να προσεγγίσουν εννοιολογικά, τοπολογικά, τυπολογικά και μορφολογικά το πολυεπίπεδο συνθετικό έργο σχεδιασμού ενός δημοσίου κτιρίου μικρής κλίμακας εντός πόλεως.

Οι παράμετροι, που καθορίζουν τη μεθοδολογία είναι η συνθετική διαχείριση του προγράμματος, του τόπου, του εδαφικού αναγλύφου, του κλίματος και του προσανατολισμού του κτιρίου αλλά και των σχέσεων κλίμακας, υλικών και ύφους με το άμεσο περιβάλλον. Θέματα ταυτότητας και ογκοπλασίας ολοκληρώνουν τα στοιχεία πολυπλοκότητας της συνθετικής διαδικασίας.

Η ανάλυση και μελέτη αναλόγων σημαντικών υλοποιημένων κτιρίων και οι διαλέξεις, που συνοδεύουν το εργαστήριο, αποσκοπούν στην πρακτική και θεωρητική θωράκιση της αναζήτησης και τη διευκόλυνση μιάς πραγματολογικής προσέγγισης του μαθησιακού στόχου.

Η Μηχανική μπορεί να καθοριστεί ως η επιστήμη η οποία ασχολείται με την κίνηση των σωμάτων και τις δυνάμεις που ασκούνται σε αυτά. Διαιρείται σε τρία μέρη: την Μηχανική των στερεών-απαραμόρφωτων σωμάτων, την μηχανική των παραμορφώσιμων σωμάτων και την μηχανική των ρευστών. Στην Δομική Μηχανική Ι, ερευνάται η συμπεριφορά των απαραμόρφωτων σωμάτων υπό την επίδραση αξονικών δυνάμεων, στρεπτικών ροπών, καμπτικών ροπών και συνδυασμού φορτίσεων υπό συνθήκες ισορροπίας.

Περιγραφή / Περιεχόμενο μαθήματος

Αντικείμενο του μαθήματος είναι η τέχνη του χρώματος, το χρώμα και οι βασικοί κανόνες που διέπουν την λειτουργία της όρασης, όσο αφορά την εντύπωση που προκαλούν τα χρώματα και οι αποχρώσεις τους όταν ζωγραφίζομε.

Στην διδασκαλία του εξαμήνου συμπεριλαμβάνετε σειρά διαλέξεων με έργα που ξεκινούν από την εποχή που ο άνθρωπος σχεδίαζε στον τοίχο της σπηλιάς του ως τις μέρες μας, δίνεται η δυνατότητα να παρουσιαστούν οι δημιουργοί και τα έργα τους, έτσι ώστε o μαθητής να μάθει να διακρίνει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά  των έργων κάθε εποχής, το είδος της αρμονίας που προσπάθησε να πετύχει κάθε γενιά καλλιτεχνών, το πως ερμήνευσε το χώρο, πως έπλασε τη φόρμα πως χειρίστηκε το φως, πως απέδωσε τους τόνους, πως οργάνωσε την σύνθεση κ.τ.λ.

Το μάθημα έχει εργαστηριακό χαρακτήρα και η παρουσία και συμμετοχή τον μαθητών είναι υποχρεωτική.

Η αξιολόγηση γίνεται στο τέλος κάθε εξαμήνου από την παρουσίαση του συνόλου των ασκήσεων που πραγματοποίησε ο κάθε φοιτητής.

Στόχος του μαθήματος είναι, μέσα από την ζωγραφική πράξη οι φοιτητές να αντιληφθούν ότι όταν ζωγραφίζουν αποφασιστική είναι η εντύπωση και όχι η πραγματικότητα των χρωμάτων. Ακόμη, να μάθουν να βλέπουν και να αποδίδουν την λογική εναλλαγή θερμών και ψυχρών χρωμάτων ή καλύτερα να μάθουν να μεταφράζουν τον τόνο σε θερμά και ψυχρά χρώματα.
Να έρθουν αντιμέτωποι με την αστάθεια που έχει κάθε χρώμα και την αμοιβαία εξάρτηση από τα χρώματα, που βρίσκονται γύρω του, και να κατανοήσουν ότι αν το χρώμα η τα χρώματα στο περιβάλλον ενός χρώματος, αλλάξουν, το χρώμα αυτό, δεν είναι πια το ίδιο. Η χροιά, η λάμψη η φωτεινότητα κάθε χρώματος αλλοιώνονται με κάθε πινελιά που προσθέτει κανείς σε άλλες θέσεις ενός έργου έτσι που, αυτό που ήταν θερμό πριν από ένα λεπτό, γίνεται ψυχρό, όταν βάλεις ένα θερμότερο χρώμα σε μιαν άλλη θέση, και αυτό που βρισκόταν σε αρμονία όταν το άφησες, γίνεται παράφωνο καθώς τοποθετείς άλλα χρώματα πλάι του.
Να δουν ότι βασική αρχή της αρμονίας, που πηγάζει από τον νόμο τον συμπληρωματικών, είναι εύκολο να γίνει αντιληπτή όταν ζωγραφίζομε, λόγω του ότι το μάτι, επιζητεί αυθόρμητα και συνδέει συμπληρωματικά χρώματα.

 

 

Περιγραφή Μαθήματος

Οι πόλεις εξελίσσονται με δυναμικό τρόπο, προσαρμοζόμενες στα χαρακτηριστικά κάθε εποχής. Η αστικοποίηση, η  τεχνολογική ανάπτυξη, η κλιματική αλλαγή, οι διαδοχικές κρίσεις (υγειονομική, οικονομική περιβαλλοντική κλπ) διαμορφώνουν νέες  συνθήκες για την ανάπτυξη των πόλεων. Οι πόλεις επιδιώκουν να διασφαλίσουν  την κοινωνική  συνεύρεση και συνοχή, την περιβαλλοντική προστασία, την αστική μνήμη και την οικονομική ευημερία.  Σε ένα συνεχώς εξελισσόμενο αστικό περιβάλλον είναι σημαντικός ο ρόλος του σχεδιασμού ο οποίος θα διαμορφώσει συνθήκες για την καλύτερη διαβίωση των κατοίκων των πόλεων, με όρους βιώσιμης και ανθεκτικής ανάπτυξης.

Το μάθημα έχει ως στόχο να εισάγει τους φοιτητές στην αναγνώριση των βασικών παραμέτρων που διαμορφώνουν τον αστικό χώρο και στον τρόπο που ο αστικός και ο πολεοδομικός σχεδιασμός διαχειρίζονται τις παραμέτρους αυτές μέσω των αντίστοιχων εργαλείων για την βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης του αστικού πληθυσμού.

 

Τρόπος διεξαγωγής του μαθήματος

Το μάθημα θα διεξάγεται εβδομαδιαία με διαλέξεις και σχεδιαστικό εργαστήριο.

Ειδικότερα, το περιεχόμενο του μαθήματος θα κινηθεί́ σε δύο παράλληλες κατευθύνσεις.

Α. ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ

Η πρώτη κατεύθυνση θα εστιάσει σε θεωρητικές διαλέξεις εισαγωγής σε ζητήματα αστικότητας και θα καταλήξει σε παραδοτέα θεωρητική εργασία.

Τόσο η θεωρία όσο και οι συμπληρωματικές διαλέξεις του εργαστηρίου  θα καλυφθούν από τις διαλέξεις της διδακτικής ομάδας και με τη μελέτη από τους φοιτητές του υλικού που αναρτάται στο eclass (ενότητα ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ).

Συγκεκριμένα, η θεωρία του μαθήματος καλύπτει τα παρακάτω θέματα:

ΤΜΗΜΑ Α - ΘΕΩΡΙΑ: διαλέξεις και θεωρητική εργασία

1.       Εισαγωγικές έννοιες της αστικότητας Τι είναι αστικότητα; Η ζωή ανάμεσα στα κτίρια. Η χωρική κλίμακα. Βασικές έννοιες και στοιχεία σύνταξης του δημόσιου χώρου και του αστικού σχεδιασμού. Figure/ground (πλήρες / κενό), πλατεία, δρόμος οικοδομικό τετράγωνο τυπολογική και συντακτική ανάλυση χωρικών ενοτήτων. Μορφή, λειτουργία και σύνταξη της αστικής κλιμακας- συνοικία, γειτονιά και δημόσιος χώρος. Ρυμοτομία – Όροι Δόμησης – χρήσεις γης- Ογκοπλασία. Σχέσεις, δίκτυα, όρια και συνδέσεις (φυσικά, λειτουργικά αντιληπτικά, κοινωνικά).                                                      Τοπίο και αστικός χώρος, στοιχεία του δομημένου περιβάλλοντος (ρυθμός, επανάληψη, συνέχεια, ασυνέχεια, αστικό μέτωπο) και του φυσικού περιβάλλοντος (ανάγλυφο, τοπογραφία, πράσινοι χώροι). Υπαίθριοι δημόσιοι χώροι της πόλης, φυσικοί (πάρκα, ρέματα, ύπαιθρος), τεχνητοί (πεζοδρομήσεις, πλατώματα), στην περιφέρεια της πόλης (αγροτικό τοπίο). Αστικό, προαστιακό και περιαστικό, κέντρο και περιφέρεια, υποδομές και προσβάσεις. Γραμμικές πόλεις, παρακτιοποίηση, συνεκτικότητα και διασπορά. Χρήσεις και διατάξεις γης, αποβιομηχάνιση, τεχνικές υποδομές και οικονομία (S.Sassen). Αστικός σχεδιασμός, μορφή και ιδεολογία - συνέπειες στην αστική συλλογική ζωή (ανάλυση παραδειγμάτων). Δομημένο περιβάλλον και αστικός ιστός, ιστορικές διαστρωματώσεις, επεκτάσεις, καταστροφές, αντικαταστάσεις, αντιπαροχή, αυθαίρετη δόμηση κλπ. Από την συμπαγή πόλη με ισχυρή κεντρικότητα στην διάχυτη πόλη, από την ιεραρχία στα δίκτυα. Aπό τον συνολικό σχεδιασμό στον αστικό βελονισμό. Από τη μητρόπολη στη μετάπολη (F. Asher).

2.       Αστικές θεωρήσεις και προσεγγίσεις από το 1960 έως σήμερα Εισαγωγική αναφορά στις βασικές τάσεις του αστικού σχεδιασμού μετά τον Φονξιοναλιστικό Μοντερνισμό. Η ανάδυση της αστικότητας και ο σχεδιασμός της, η κριτική στο φονξιοναλιστικο zoning (J. Jacobs κλπ). Από το ανθρωπολογικό και δομιστικό σχεδιασμό του ΤeamX (A.V. Eyck, Smithsons), στον Φουτουριστικό σχεδιασμό της δεκαετίας του 60, στον υπαρξιστικό και φαινομενολογικό σχεδιασμό των C.N. Shultz και V.Gregotti, στον τυπολογικό και φορμαλιστικό σχεδιασμό των Rossi, Krier , Ungers, στον σημειωτικό και μεταμοντέρνο σχεδιασμό των Venturi και C. Rowe & F. Koetter, από το νεο- παραδοσιακό σχεδιασμό του New Urbanism στο Αρχιπέλαγος της πόλης του Ungers, στο συντακτικό εμπειρικό σχεδιασμό των Alexander και Hiller, στη νεο- σιτουασιονιστική και πραγματιστική προσέγγιση των Tschumi και Koolhaas, στη μεσογειακή προσέγγιση του Κριτικού τοπικισμού και του Κοντεξτουαλισμού και τον αστικό σχεδιασμό σε ιστορικούς τόπους.

3.       Ζητήματα διαχείρισης και σχεδιασμού του δημόσιου χώρου Διαφορά δημόσιου και συλλογικού χώρου. Ο δημόσιος χώρος και η δημόσια σφαίρα στη σύγχρονη ψηφιακή εποχή. Τι συνιστά σήμερα τη δημόσια συνθήκη ενός χώρου; Τι νέου τύπου γεωμετρίες εξουσίας και φαινόμενα αποκλεισμού υποκρύπτει; Ανάδυση της μελέτης του δημόσιου χώρου στη νεωτερική περίοδο, G. Simmel, W. Benjamin, H. Arend, R. Sennett, De Certeau, κλπ. Σχεδιάζοντας με τον δημόσιο χώρο : Tο αστικό παράδειγμα της Βαρκελωνης και της HafenCity στο Αμβούργο- Kees Christiaanse. Σχεδιάζοντας με την πυκνότητα : το Ολλανδικό παράδειγμα στον αστικό σχεδιασμό. Η κριτική ανακατασκευή στο αστικό παράδειγμα του Βερολίνου, IBA /Berlin, η πόλη μέσα στην πόλη – Berlin: A Green Archipelago. Μορφές επιτήρησης και ελέγχου του δημόσιου χώρου Gated communities, clusters, gentrification κλπ. Μνήμη, ιστορία και αστικός σχεδιασμός City of Collective Memory (C. Boyer), οι βαθιές δομές, οι τυπολογίες, τα αναλλοίωτα συστατικά της παραδοσιακής πόλης των Ιταλων Ρασιοναλιστων. Τα μνημεία και η πόλη.

4.       Αντίληψη, βίωμα και επικοινωνία του δημόσιου χώρου Αστικές χαρτογραφήσεις που επιδιώκουν τη σωματική περιπλάνηση και τη βιωματική διερεύνηση της νεωτερικής πόλης. Μελετητές της νεωτερικής ζωής οπως οι W. Benjamin, G. Simmel και μεταγενέστερα οι Σουρεαλιστες και οι Καταστασιακοι θα εστιάσουν στην περιπλάνηση και τη ρητορική του βαδίσματος ως μηχανισμούς για την κατανόηση της πόλης και για τη συγκρότηση της αστικής εμπειρίας. Θα δώσουν έμφαση στην αποσπασματικότητα, τη θραυσματική αφήγηση, σε ποιοτικά και όχι μετρήσιμα χαρακτηριστικά, στην καθημερινότητα ως πεδίο αναζήτησης για ανατρεπτικές καταστάσεις. Από τον W. Benjamin στους Σιτουασιονιστες και τον K. Lynch στις σύγχρονες αστικές χαρτογραφήσεις. Βankside Urban Forest (Witherford, Watson, Mann), Χαρτογραφήσεις (L. Fassler, Nomad Observatory, J. Corner κλπ.) Περπατώντας αντιληπτικά και σωματικά στο σχεδιασμένο αστικό περιβάλλον (Κίνηση, προσανατολισμός, όρια και αντίληψη στην πόλη). Στοιχεία σύνταξης, προσανατολισμού και σχεδιασμού της βιωματικής χωρικής εμπειρίας, συνέχεια και αποσπασματικότητα.

5.       Kοινωνικές πολιτισμικές και έμφυλες θεωρήσεις του αστικού χώρου Εισαγωγή σε βασικά ζητήματα ανθρωπογεωγραφίας, αστικής και κοινωνικής γεωγραφίας, στον τρόπο με τον οποίο ο χώρος εμπλέκεται στην κατασκευή και τη διαμόρφωση των κοινωνικών και έμφυλων ταυτοτήτων, στις μορφές χωρικής οικειοποίησης από διαφορετικές κοινωνικές και έμφυλες ομάδες καθώς και στη χωρική κατανομή των κυρίαρχων και των μειονοτικών ομάδων. Ζητήματα χωρικού ανήκειν και ταυτοποίησης στο συλλογικό χώρο. Το τοπικό και η χωρική ταυτότητα, κοινοί δεσμοί ιδιομορφία και ομοιογενοποίηση (Massey). Τόποι χωρίς ταυτότητα: Μη-τόποι, non-places (M. Augé), υπολειμματικοί χώροι junk space (Koolhaas) terrain vague (I. S. Morales). Σύγχρονη αστική συνθήκη και τουρισμος branding, παγκόσμιες πόλεις, τοπικές κοινότητες και οικονομία. Η ματιά του τουρίστα και η πόλη (J. Urry). Θεματικά πάρκα, κατανάλωση και πόλη (M. Venturi festivalizattione). Ορατότητα ευάλωτων ομάδων στην πόλη, αστεγία, μετανάστευση (R. Deutsche). Η γυναικεία και η ανδρική έκθεση και κινητικότητα στις πόλεις και στους αστικούς χώρους (J. Rendell).Πρόσβαση και εξουσία στον δημόσιο και τον ιδιωτικό χώρο, η εσωτερικοποίηση και ιδιωτικοποίηση του δημόσιου χώρου (R. Deutsche, D. Hayden, MUF).

Παρουσιάσεις-διορθώσεις θεωρητικών εργασιών

Στο μάθημα θα γίνουν οι συλλογικές προ-παρουσιάσεις και διορθώσεις της θεωρητικής εργασίας.

 

Β. ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ

Η Β κατεύθυνση θα εστιάσει στην ανάλυση του αστικού χώρου και τη διατύπωση προτάσεων με βάση τα σχεδιαστικά εργαλεία του αστικού και πολεοδομικού σχεδιασμού. Η κατεύθυνση αυτή περιλαμβάνει την ανάλυση μιας περιοχής της πόλης των Χανίων, την αποτύπωση των χαρακτηριστικών της, την αξιολόγηση των προοπτικών και των προβλημάτων της, και  το σχεδιασμό  προτάσεων για την αναβάθμιση της.

Οι διαλέξεις περιλαμβάνουν τα παρακάτω θέματα

ΤΜΗΜΑ Β - ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ: διαλέξεις και σχεδιαστική εργασία

6.    Το ζήτημα της αστικής πυκνότητας. Συμπαγείς και διάσπαρτες πόλεις. Τα εργαλεία για τον καθορισμό των αστικών μορφών. Η συζήτηση γύρω από τις συμπαγείς και διάσπαρτες πόλεις παραμένει επίκαιρη, συνδέοντας κλασικές θεωρίες με σύγχρονες προκλήσεις. Οι Dantzig και Saaty (1973) ανέδειξαν τα πλεονεκτήματα της συμπαγούς πόλης για περιορισμό κατανάλωσης πόρων, ενώ οι Newman και Kenworthy (1999) συνέδεσαν τη χαμηλή πυκνότητα με αυξημένες μετακινήσεις και εκπομπές. Αντίθετα, οι Gordon και Richardson (1997) θεώρησαν τις διάσπαρτες μορφές πιο ευέλικτες. Σήμερα, ζητήματα όπως η κλιματική αλλαγή, η βιώσιμη κινητικότητα και η κοινωνική ανισότητα αναδεικνύουν την ανάγκη ισορροπίας μεταξύ πυκνότητας και ποιότητας ζωής, με εργαλεία σχεδιασμού να προσαρμόζονται σε νέες αστικές πραγματικότητες.

7.       Οι μετακινήσεις στον αστικό χώρο. Βιώσιμη αστική κινητικότητα. Ο ρόλος του πεζού και του ποδηλάτου στη σύγχρονη πόλη. Οι μετακινήσεις στον αστικό χώρο αποτελούν κρίσιμο ζήτημα για τη βιωσιμότητα των πόλεων, καθώς συνδέονται με την ποιότητα ζωής, την κατανάλωση ενέργειας και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Οι Newman και Kenworthy (1999) ανέδειξαν τη σχέση μεταξύ χαμηλής πυκνότητας και αυξημένης εξάρτησης από το αυτοκίνητο, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για εναλλακτικά μέσα. Ο Banister (2008) εισήγαγε την έννοια της βιώσιμης αστικής κινητικότητας, δίνοντας έμφαση στη μείωση μετακινήσεων με αυτοκίνητο και στην ενίσχυση βιώσιμων τρόπων. Στο πλαίσιο αυτό, ο ρόλος του πεζού και του ποδηλάτου καθίσταται κεντρικός, καθώς προάγουν την υγεία, μειώνουν τις εκπομπές και ενισχύουν την κοινωνική αλληλεπίδραση, προσφέροντας λύσεις για πιο ανθρώπινες και ανθεκτικές πόλεις.

8.       Ο δημόσιος χώρος στις πόλεις. Ζητήματα ανάπτυξης χώρων πρασίνου. Εργαλεία για τη βελτίωση του δημόσιου χώρου. Ο δημόσιος χώρος στις πόλεις αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο της κοινωνικής ζωής και της αστικής βιωσιμότητας. Ο Gehl (2010) τόνισε την ανάγκη σχεδιασμού με επίκεντρο τον άνθρωπο, προκειμένου να ενισχύεται η αλληλεπίδραση και η ποιότητα ζωής. Σήμερα, οι σύγχρονες προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής, της αστικής θερμικής νησίδας και της έλλειψης πρασίνου καθιστούν απαραίτητη την ανάπτυξη χώρων πρασίνου που προσφέρουν οικολογικά, κοινωνικά και υγειονομικά οφέλη. Εργαλεία όπως τα Σχέδια Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης, τα συμμετοχικά μοντέλα σχεδιασμού και τα πρότυπα LEED-ND συμβάλλουν στη βελτίωση του δημόσιου χώρου, ενισχύοντας την ανθεκτικότητα και την περιβαλλοντική ισορροπία των πόλεων.

9.       Η βέλτιστη κατανομή των αστικών χρήσεων. ΟΙ γειτονιές των 15 λεπτών. Η βέλτιστη κατανομή των αστικών χρήσεων συνδέεται με κλασικές θεωρίες πολεοδομίας και σύγχρονες προσεγγίσεις. Ο Howard (1902) με το μοντέλο της Κηπούπολης ανέδειξε την ανάγκη ισορροπίας μεταξύ κατοικίας, εργασίας και πρασίνου, ενώ ο Christaller (1933) με τη θεωρία των κεντρικών τόπων έθεσε τα θεμέλια κατανόησης της χωρικής οργάνωσης. Αργότερα, ο Calthorpe (1993) προώθησε το Νέο Αστικό Κίνημα, δίνοντας έμφαση στη μικτή χρήση και τη βιώσιμη κινητικότητα. Στο σύγχρονο πλαίσιο, ο Moreno (2020) ανέπτυξε την έννοια της «γειτονιάς των 15 λεπτών», όπου οι βασικές ανάγκες καλύπτονται σε μικρή απόσταση, μειώνοντας τις μετακινήσεις και ενισχύοντας την ανθεκτικότητα, την κοινωνική συνοχή και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα.

10.   Πόλεις και κρίσεις. Η ανάπτυξη ανθεκτικών πόλεων. Η έννοια της ανθεκτικής πόλης έχει αναδειχθεί ως κεντρικό ζήτημα στον σύγχρονο πολεοδομικό σχεδιασμό, ιδιαίτερα σε περιόδους πολλαπλών κρίσεων, όπως η κλιματική αλλαγή, οι οικονομικές αναταράξεις και οι υγειονομικές κρίσεις. Ο Holling (1973) εισήγαγε τον όρο «resilience» ως ικανότητα συστημάτων να απορροφούν σοκ και να προσαρμόζονται, ενώ ο Vale και ο Campanella (2005) ανέλυσαν τον ρόλο των πόλεων στην ανάκαμψη μετά από καταστροφές. Σήμερα, οι προσεγγίσεις των Meerow, Newell και Stults (2016) τονίζουν την πολυδιάστατη φύση της αστικής ανθεκτικότητας, που συνδυάζει κοινωνικές, περιβαλλοντικές και οικονομικές διαστάσεις. Οι σύγχρονες προκλήσεις περιλαμβάνουν την ενίσχυση πράσινων υποδομών, την προσαρμογή στις ακραίες κλιματικές συνθήκες και την ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής, ώστε οι πόλεις να παραμένουν λειτουργικές και βιώσιμες.

Παρουσιάσεις-διορθώσεις εργασιών σχεδιασμού

Οι σχεδιαστικές εργασίες θα διορθώνονται κατά τη διάρκεια του εξαμήνου.

Αξιολόγηση και παραδοτέα του μαθήματος

Για την αξιολόγηση του μαθήματος απαιτείται η εκπόνηση δύο εργασιών, μια θεωρητική́ ανάλυση και μια σχεδιαστική́ εργασία.

Η θεωρητική εργασία (40% της βαθμολογίας) περιλαμβάνει την συγκριτική ανάλυση δύο θεωρητικών κειμένων το ένα θα υποδειχθεί από τη διδακτική ομάδα (eclass.)και το δεύτερο θα το επιλέξουν οι φοιτητές σε συνεργασία με τις διδάσκουσες. Η εργασία θα οργανωθεί σύμφωνα με τις προδιαγραφές που θα υποδειχθούν από το μάθημα. Η εκπόνηση της θεωρητικής εργασίας θα γίνει από ομάδες των 3-4 ατόμων και περιλαμβάνει το 40% της τελικής βαθμολογίας. Τα κείμενα προς ανάλυση της θεωρητικής εργασίας είναι διαθέσιμα ανά θεματικές ενότητες στο eclass και τα επιλέγουν οι σπουδάστριες και οι σπουδαστές σε συνεργασία με τη διδακτική ομάδα καθώς σχετίζονται με την ευρύτερη θεματολογία του μαθήματος. Το δεύτερο κείμενο σύγκρισης θα επιλεγεί από τους φοιτητές εκτός eclass. Δίνεται ιδιαίτερη έμφαση σε αυτή την επιλογή, στην αξία σύγκρισης των δύο κειμένων που αφορούν σε αστικά θέματα και θέματα πόλης (αντιθετικές θέσεις, διαφορετικές χρονικές περίοδοι, θεματικές και χειρισμοί συναφείς κλπ.).

Η εργασία προ-παρουσιάζεται από τους σπουδαστές κατά τη διάρκεια των μαθημάτων. Οι συγκεκριμένες παρουσιάσεις- διορθώσεις οργανώνονται στο μάθημα και θεωρούνται προ-απαιτούμενες για την τελική παράδοση της εργασίας στο τέλος του εξαμήνου. Τα κείμενα, οι μέθοδοι, η δομή και τα εργαλεία ανάλυσης της τελικής εργασίας θα συζητηθούν και θα υποδειχθούν από το μάθημα και σε συσχέτιση με τα θέματα που θα επιλεγούν. Για την επεξεργασία της θεωρητικής εργασίας απαιτείται η κριτική κατανόηση του περιεχομένου των κειμένων, η ανάλυση της δομής, των στόχων και των συμπερασμάτων τους, η συγκριτική αξία επιλογής των κειμένων. Ακόμη η συμπληρωματική έρευνα στοιχείων για τους συγγραφείς τους, αλλά και για όλες τις αναφορές και παραπομπές τους (αναφορές σε κινήματα, έργα, δημιουργούς, βιβλιογραφία) και ό,τι άλλο κρίνετε σημαντικό για την κατανόησή τους. Η προ -παρουσίαση του περιεχομένου της εργασίας θα γίνει με εποπτικό υλικό σε μορφή PowerPoint ή pdf με ανάλυση των δύο κειμένων περί τις 1200 λέξεις, αλλά η τελική παράδοσή της εργασίας θα περιλαμβάνει το διορθωμένο PowerPoint ή pdf της εργασίας με διευρυμένο περιεχόμενο  και την περίληψη των δύο προς ανάλυση κειμένων σε μορφή word περί τις 2000 λέξεις, τα τελικά παραδοτέα στο eclass συνολικά δεν θα υπερβαίνουν τα 10MB. Περισσότερες οδηγίες για την εργασία θα αναρτηθούν στο eclass.

Προαπαιτούμενα για την παράδοση της θεωρητικής εργασίας είναι: η συλλογική παρουσίαση- διόρθωση του θέματoς στην τάξη με εποπτικά μέσα (και η ερευνητική επάρκεια και η εννοιολογική σαφήνεια του τελικού γραπτού κειμένου.

Για την ανάλυση των δύο κειμένων σας απαιτείται αρχικά ανάλυση κάθε ενός κειμένου στους εξής άξονες:

0 αιτιολόγηση κριτηρίων επιλογής των δύο κειμένων 50 λέξεις

1 τίτλος και σύνοψη και γενικού περιεχομένου και της θεματικής του εκάστοτε κειμένου 150 λέξεις

2 δυο λόγια για τον συγγραφέα και τη χρονολογία συγγραφής του κειμένου

3  απομόνωση και παρουσίαση της δομής του κειμένου (υποενότητες)

4 Επιλογή σημαντικών αποσπασμάτων από το περιεχόμενο κάθε υποενότητας εμπλουτισμένα με εικονικό και χαρτογραφικό πρόσθετο υλικό, επεξηγήσεις και έρευνα για αναφορές σε ονόματα, πόλεις, αρχιτεκτονικές τάσεις και κινήματα κλπ.

5 βασικά συμπεράσματα κειμένου

6 εντοπισμός βιβλιογραφίας συγγραφέα κειμένου και εμπλουτισμός βιβλιογραφίας με δική σας σχετική  με τη θεματική του κειμένου

7 αναφορά στις πηγές των εικόνων σας

8 σύγκριση των βασικών σημείων των δύο κειμένων 150 λέξεις

 

 

Η σχεδιαστική́ εργασία (60% της βαθμολογίας) περιλαμβάνει την ανάλυση, αξιολόγηση και πρόταση ανάπλασης μιας αστικής περιοχής της πόλης των Χανίων. Οι φοιτητές σε ομάδες κατά μέγιστο τεσσάρων ατόμων καλούνται να αποτυπώσουν μια περιοχή έκτασης 6-10 οικοδομικών τετραγώνων που αναπτύσσονται κατά μήκος μιας διαδρομής. Το υλικό για τη σχεδιαστική εργασία θα αναρτάται στο eclass (ενότητα ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑ).

Η σχεδιαστική εργασία περιλαμβάνει 2 φάσεις.

Η Α φάση περιλαμβάνει την ανάλυση και την αξιολόγηση των χαρακτηριστικών της περιοχής μελέτης στην οποία θα αποτυπώνονται.

• Η περιοχή μελέτης και η ευρύτερη περιοχή- Ελκυστές, σημαντικά σημεία του ευρύτερου χώρου.
• Αστική μορφολογία. Ύψη, ογκοπλασία, σχέσεις δομημένου αδόμητου στην περιοχή μελέτης. Σχέση φυσικού ανάγλυφου με το δομημένο περιβάλλον
• Κινητικότητα. Χώροι κίνησης πεζού, αυτοκινήτου, ποδηλάτου ΜΜΜ, στάθμευσης. Συνθήκες Κίνησης. Αξιολόγηση δικτύων.
• Δημόσιος χώρος, πάρκα, πλατείες. Η χρήση και η ποιότητα του δημόσιου χώρου.
• Αστικές λειτουργίες. Βασικές χρήσεις στην περιοχή. Τοπική και υπεροπτική εξυπηρέτηση.
• Ελκυστές, τοπόσημα, αναγνώριση ποιοτικών χαρακτηριστικών της διαδρομής
• Αντιληπτική, κοινωνική και περιβαλλοντική οργάνωση της περιοχής (προσανατολισμός, βιωματική άνεση, σκιασμός, χαρακτήρας τόπου).

Για την αποτύπωση των παραπάνω στοιχείων θα χρησιμοποιηθούν χάρτες, σκίτσα, διαγράμματα, φωτογραφίες, κολλάζ που θα αποτυπώνουν τις ποσοτικές  και την ποιοτικές διαστάσεις  της εξεταζόμενης περιοχής.

Η Α φάση θα παρουσιαστεί από τις ομάδες κατά τη διάρκεια του εξαμήνου.

Η Β φάση περιλαμβάνει προτάσεις που  θα γίνουν με βάση τις αρχές και τα σχεδιαστικα εργαλεία που θα αναλυθούν στις διαλέξεις και θα έχουν ως στόχο  την  αύξηση ή/και τη βελτίωση του δημόσιου χώρου και της κίνησης του πεζού και του ποδηλάτου, την  ανάδειξη της φύσης στην πόλη, την  αξιοποίηση κτιρίων για την εξυπηρέτηση της περιοχής μελέτης κ.λπ..

Η Β φάση θα παρουσιαστεί την ημέρα της εξέτασης.

Τα παραδοτέα της σχεδιαστικής εργασίας (Α και Β φάση) είναι αρχείο pdf το οποίο θα αναρτηθεί στο eclass και θα παρουσιαστεί από τις ομάδες την ημερομηνία της εξέτασης του μαθήματος. Το αρχείο θα περιλαμβάνει πινακίδες με σχέδια, χάρτες, διαγράμματα κ.λπ. της αποτύπωσης και αξιολόγησης και της πρότασης των επεμβάσεων στην περιοχή μελέτης.

Και οι δυο φάσεις θα διορθώνονται κατά τη διάρκεια του εξαμήνου με βάση το παρακάτω πρόγραμμα.

Αναλυτικά το πρόγραμμα του μαθήματος (Διαλέξεις και διορθώσεις και των δύο κατευθύνσεων ) είναι το παρακάτω:

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ	ΔΙΕΛΕΞΕΙΣ	ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ	ΣΧΕΔΙΑΣΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
1ο μάθημα 25.09.2025	Παρουσίαση μαθήματος
2ο μάθημα 02.10.2025	Το ζήτημα της αστικής πυκνότητας.		Επιλογή περιοχών μελέτης
3ο μάθημα 09.10.2025	Εισαγωγικές έννοιες της αστικότητας	Επιλογή κειμένων	Διόρθωση ανάλυσης
4ο μάθημα 16.10.2023	Οι μετακινήσεις στον αστικό χώρο.		Διόρθωση ανάλυσης
5ο μάθημα 23.10.2025	Αστικές θεωρήσεις και προσεγγίσεις από το 1960 έως σήμερα	Επιλογή κειμένων	Διόρθωση ανάλυσης
6ο μάθημα 30.10.2025	Ζητήματα διαχείρισης και σχεδιασμού́ του δημόσιου χώρου	Παρουσίαση Α φάσης -ανάλυσης περιοχής μελέτης
7ο μάθημα 06.11.2025	Ο δημόσιος χώρος στις πόλεις. Ζητήματα ανάπτυξης χώρων πρασίνου. Εργαλεία για τη βελτίωση του δημόσιου χώρου.
8ο μάθημα 13.11.2025	Αντίληψη, βίωμα και επικοινωνία του δημόσιου χώρου	Επιλογή κειμένων	Διόρθωση πρότασης
9ο μάθημα 20.11.2025	Η βέλτιστη κατανομή των αστικών χρήσεων. ΟΙ γειτονιές των 15 λεπτών		Διόρθωση πρότασης
10ο μάθημα 27.11.2025	Kοινωνικές πολιτισμικές και έμφυλες θεωρήσεις του αστικού χώρου	παρουσιάσεις	Διόρθωση πρότασης
11ο μάθημα 04.12.2025	Πόλεις και κρίσεις. Η ανάπτυξη ανθεκτικών πόλεων		Διόρθωση πρότασης
12ο μάθημα 11.12.2025	Διορθώσεις	παρουσιάσεις
13ο μάθημα 18.12.2025	Διορθώσεις	παρουσιάσεις

 

Το μάθημα δεν διαθέτει περιγραφή

Στις αρχές του 21ου αιώνα, ο κύκλος της νεωτερικότητας η οποία ξεκίνησε τον 18ο αιώνα, βρίσκοντας την πολιτική του έκφραση με τη Γαλλική Επανάσταση και την οικονομική με την Βιομηχανική, δείχνει σταδιακά να κλείνει, καθώς η υλική και ιδεολογική ηγεμονία της Δύσης τίθεται υπό αμφισβήτηση. Από την εποχή της Αναγέννησης (όταν δηλαδή τέθηκαν οι βάσεις της έννοιας της καλλιτεχνικής παραγωγής με λίγο πολύ νεωτερικούς όρους) ως τις μέρες μας, η αρχιτεκτονική της Δύσης διήνυσε πολύ δρόμο, έχοντας όμως πάντα ως σταθερό σημείο αναφοράς τον κλασικισμό της ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας, είτε ως κατάφαση είτε ως άρνηση. Το β΄ μισό του 18ου και όλος ο «μακρύς» 19ος αιώνας ως τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο κατέχει σε τούτο το διάστημα βαρύνουσα σημασία, επειδή παρήγαγε ένα πυκνό θεωρητικό λόγο και στοχάστηκε πάνω στη δέουσα πορεία της αρχιτεκτονικής μέσα σε ραγδαία μεταβαλλόμενες και πρωτόγνωρες συνθήκες. Η εποχή τούτη αποτελεί τη μήτρα η οποία συνδέει την αρχιτεκτονική τόσο με την πνευματική παράδοση της Αναγέννησης και του Μπαρόκ όσο και με το μοντέρνο κίνημα, έστω κι αν το τελευταίο ήρθε σε καταστατική αντίθεση απέναντι στη μορφοκρατία και την τυπολατρία (για να προτείνει στο τέλος τη δική του).

Η περίοδος από τα μέσα του 18ου αιώνα σηματοδοτεί την αμφισβήτιση της μονομέρειας του ρυθμολογικώς αυστηρού, ουμανιστικού κλασικισμού και τον εμπλουτισμό του με νέες αισθητικές θεωρίες, την απομάκρυνση από τις ογκοπλαστικές υπερβολές τού μπαρόκ και τη διακοσμητική αισθητική του ροκοκό. Τα νέα ρεύματα καταλήγουν από τη μια στην αυστηρότητα του νεοκλασικισμού και από την άλλη στην ανάδειξη του γραφικού. Αν κατά τον 18ο αιώνα ζυμώθηκε ιδεολογικά, τον 19ο αιώνα εκφράστηκε καθαρά η παγκόσμια οικονομική πολιτική και πολιτιστική ηγεμονία της Ευρώπης, με κορύφωση στα χρόνια γύρω από το 1900. Είναι μια εποχή έντονων κοινωνικών ανακατατάξεων και πνευματικών οραματισμών, με νέες καλλιτεχνικές και επιστημονικές φυγές προς το μέλλον αλλά και πιεστικά, καινοφανή προβλήματα του παρόντος. Ο 190ς αιώνας ωθεί τα πράγματα στα τεχνικά και μορφολογικά όρια των ρυθμών, ωθούμενος ταυτόχρονα προς έναν ακατάπαυστο δανεισμό και μίξη στυλ διαφόρων εποχών, σε μια προσπάθεια εύρεσης ενός αισθητικού κανόνα ο οποίος θα εξέφραζε τη σύγχρονη εποχή. Τα αρχιτεκτονικά ρεύματα που διαμορφώθηκαν τότε συγκρότησαν ένα ηγεμονικό κανόνα περί ιστοριογραφίας, αρχιτεκτονικής, αισθητικής και πολεοδομίας, ο οποίος διαδόθηκε, μεταφυτεύθηκε ή απλώς επιβλήθηκε σε όλη την περιφέρεια του δυτικού κόσμου. Ως εκ τούτου, η γνώση της αρχιτεκτονικής της εποχής είναι αναγκαία ώστε οι σπουδαστές να είναι σε θέση να ερμηνεύσουν μορφές και σχεδιαστικές επιλογές του πρόσφατου παρελθόντος, οι οποίες ακόμα και σήμερα καθορίζουν τη μορφή και τη λειτουργία πολλών ευρωπαϊκών (και όχι μόνο) πόλεων.

Η παρουσίαση του υλικού στο μάθημα δεν είναι απλώς μια περιγραφή των ποικιλλώνυμων στυλ και κινημάτων τα οποία άνθισαν τότε στον αγρό των τεχνών, αλλά μια εμβάθυνση για την κατανόηση των ιδεολογικών και τεχνικών επιλογών της εποχής, οι οποίες τελικά έθεσαν τις βάσεις για την διαυγέστερη αρχιτεκτονική έκφραση του μοντερνισμού κατά τον 20ό αιώνα. Παράλληλα οι σπουδαστές θα μάθουν να αναγνωρίζουν τις κύριες στυλιστικές κατευθύνσεις, τα σημαντικότερα παραδείγματα τα οποία έθεσαν τους στυλιστικούς κανόνες της περιόδου, αλλά και να αναγνωρίσουν συνθετικές αρετές της αρχιτεκτονικής αυτής. Παρά την έντονη μορφοκρατία της περιόδου, οι κατόψεις των κτηρίων παρουσιάζουν επίσης εξαιρετικό ενδιαφέρον με πρωτότυπες λύσεις μέσα στα αποδεκτά πρότυπα της εποχής, χωρίς να λείπουν και οι υπερβάσεις, οι οποίες προήγαγαν τον προβληματισμό γύρω από την αρχιτεκτονική.

Το μάθημα θα επικεντρωθεί στην αλλαγή της καλλιτεχνικής συνθήκης από τα τέλη του 18^ου και σε όλη τη διάρκεια του 19^ου αιώνα, ακολουθώντας την περιοδολόγηση του ιστορικού Eric Hobsbawm για τον “μακρύ 19^ο αιώνα”: η εποχή των Επαναστάσεων (1789-1848), η εποχή του Κεφαλαίου (1848-1875) και, τέλος, η εποχή των Αυτοκρατοριών (1875-1914). Οι αλλαγές και εξελίξεις στις τέχνες, τη μουσική και την αρχιτεκτονική του 19^ου αιώνα θα εξεταστούν μέσα από την αλληλοδιαπλοκή τους με τις πολιτικο-κοινωνικές και οικονομικές μεταβολές της περιόδου, ως εκφράσεις αλλά και ως συν-διαμορφωτές της νεωτερικότητας. Πώς επιδρά η βιομηχανική επανάσταση, η ανάδυση της Μητρόπολης, οι εντεινόμενες κοινωνικές αντιθέσεις και η αποικιοκρατική επέκταση της Ευρώπης στις τέχνες και την αρχιτεκτονική; Πώς η καλλιτεχνική δημιουργία αναγιγνώσκει τη νέα αυτή πραγματικότητα και πώς επιχειρεί να την αποτυπώσει ή και να την ξεπεράσει; Απαντώντας στα παραπάνω ερωτήματα, στο μάθημα θα μελετηθούν τόσο οι ευρύτερες τάσεις και αλλαγές στην περίπτωση της Ευρώπης, όσο και η ιδιαίτερη συνθήκη του Παρισιού που θα χαρακτηριστεί από τον W. Benjamin ως η “πρωτεύουσα του 19^ου αιώνα”. Στόχοι του μαθήματος είναι αφενός η αναζήτηση των νημάτων και η αναγνώριση των συνθηκών που αργότερα θα οδηγήσουν στις ριζικές αμφισβητήσεις του καλλιτεχνικού φαινομένου εν γένει και στη γέννηση της νέας συνθήκης του πολιτισμού στον πρώιμο 20^ό αιώνα. Αφετέρου, το μάθημα στοχεύει στην κατανόηση της διαλεκτικής σχέσης ανάμεσα στην (καλλιτεχνική και αρχιτεκτονική) δημιουργία και τις κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές αλλαγές που επιφέρει η νεωτερικότητα.

Το μάθημα δεν διαθέτει περιγραφή

Οι υπολογιστές είναι θαυμαστά εργαλεία τα οποία χωρίς δημιουργική καθοδήγηση αποδίδουν μέτρια αποτελέσματα. Είναι συνεπώς απαραίτητο, παράλληλα με την εκπαίδευση στα ηλεκτρονικά μέσα και στις τεχνικές τους, οι σπουδαστές της αρχιτεκτονικής να εντρυφήσουν στη δημιουργική διαδικασία, στο τι συνιστά καλλιτεχνική πρωτοτυπία, στην ικανότητα δισδιάστατης αναπαράστασης τρισδιάστατων αντικειμένων υπαρκτών ή νέων. 

Το μάθημα στοχεύει στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων εκείνων που δίνουν τη δυνατότητα απόδοσης ιδεών νοημάτων και ατμόσφαιρας του χώρου μέσα από διαφορετικά μέσα αναπαράστασης. Η γεωμετρία, η παρατήρηση, η ανάλυση και η απόδοση σε εικόνα είναι οι κεντρικοί άξονες του μαθήματος.

Τα εργαλεία και οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται συνδυάζουν τη σκέψη βάσει των αρχών της οπτικής αντίληψης και της σύγχρονης αφηρημένης τέχνης με το άμεσο σκίτσο, το σχέδιο και την απόδοσή τους μέσω του Η/Υ.  Όσον αφορά στο σχέδιο, εστιάζουμε στο θέμα της τομής (κατακόρυφης ή οριζόντιας) ως εργαλείο κατανόησης και σύνθεσης του χώρου, στην αξονομετρία και την προοπτική, στο αρχιτεκτονικό σχέδιο ως αφήγηση της ατμόσφαιρας του χώρου και στη φυσική μακέτα ως εργαλείο σύνθεσης αλλά και παρουσίασης. Παράλληλα με τις θεωρητικές διαλέξεις του μαθήματος και τις πρακτικές ασκήσεις, γίνονται σεμινάρια πάνω σε λογισμικά vector και raster γραφικών, με έμφαση στη δημιουργική έκφραση χωρικών ποιοτήτων συσχετισμένη με τις συμβάσεις του αρχιτεκτονικού σχεδίου.